JAROSŁAW
KOLONIA OFICERSKA
WOJ. PODKARPACKIE

Jarosław

Jest to miasto powiatowe, leżące na pograniczu Pradoliny Podkarpackiej i Podgórza Rzeszowskiego, nad Sanem. Liczy 40,1 tys. mieszkańców (2008 r.), zajmuje powierzchnię 35 km kw.

Historia: ślady osadnictwa pochodzą z okresu wspólnoty pierwotnej (początkowe wieki naszej ery). Założony został prawdopodobnie w XI w. przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, należał do księstwa halicko-włodzimierskiego. Pierwsza wzmianka historyczna o Jarosławiu pochodzi z 1152 r. Do Polski należy od 1349 r. Prawa miejskie otrzymał przed 1370, a po 1340 r. Był to ważny punkt przy szlaku handlowym ze Śląska na wschód, krzyżującym się w Jarosławiu z drogą bałtycko - czarnomorską. Miasto było własnością między innymi Tarnowskich, Jarosławskich, Odrowążów, Kostków i Sieniawskich.

Miasto zabezpieczone było linią murów z basztami. Okres szczytowego rozwoju przypada na XVI - XVII w. Jarosław był znaczącym ośrodkiem rzemieślniczym (22 cechy) i handlowym (w XIV-XVI w. odbywały się tu słynne jarmarki). W warsztatach szkutniczych w porcie nad Sanem budowano jednostki żeglugi śródlądowej.

W XVI i na pocz. XVII w. był ośrodkiem życia kulturalnego (od 1574 r. istniało tu kolegium jezuickie, w 1616 r. założył tu drukarnię Jan Szeliga, istniała szkoła muzyczna i księgarnia). Od XVI w. było tutaj duże skupisko Żydów (było to miejsce sejmików, mieli oni znaczny udział w handlu). Jarosław podupadł w XVII w. po wojnach szwedzkich (także napadach tatarskich, epidemiach i pożarach).

Od 1846 r. było to miasto rządowe, a od 1854 do 1975 była tutaj siedziba powiatu. Mieścił się tutaj garnizon austriacki. Od 1860 r. istnieje połączenie kolejowe z Przemyślem i Przeworskiem. Rozbudowa miasta miała miejsce na przełomie XIX i XX w. - powstały liczne manufaktury sukiennicze, a na pocz. XX w. zakłady przemysłowe. Znaczne zniszczenia miały miejsce podczas I wojny światowej. Był to ośrodek ruchu ludowego (strajki chłopskie w 1933 i 1937 r.). We IX 1939 r. trwały tutaj zacięte walki 10 Brygady Kawalerii z przeważającymi siłami niemieckimi. 28 IX 1939 r. większość Żydów (w 1939 r. było ich ok. 6,5 tys., 32% mieszkańców) Niemcy wypędzili za San na tereny zajęte przez ZSRR. W 1942 r. pozostali Żydzi wywiezieni zostali do obozu zagłady w Bełżcu. W okresie okupacji niemieckiej, w latach 1939-40 był tutaj obóz przejściowy dla jeńców polskich (ok. 600 osób), od 1941 r. obóz dla jeńców radzieckich. Miały tutaj miejsce liczne aresztowania, egzekucje, pacyfikacje okolicznych wsi, był to rejon konspiracji.

Zabytki. Są to między innymi 4 zespoły klasztorne.
Kolegium Jezuitów, fundowane w 1571 r., składa się z wczesnobarokowego kościoła parafialnego Bożego Ciała i Św. Jana Chrzciciela, będącego jedną z pierwszych świątyń jezuickich w Polsce (1582-94 - J. Brizio, przebudowany w 1625 i 1868 r.); przed kościołem znajdują się schody i mur z posągami (XVII w.), budynki kolegium (XVI-XVIII w.), w większości zburzone w latach 1920-24.
W skład zespołu klasztornego Dominikanów (do 1777 r. Jezuitów) wchodzą: kościół tzw. Na Pólku (z lat 1629-35, rozbudowany ok. 1698-1708 r. przez J. Solariego), budynek dawnego kolegium jezuitów (po 1678 r., częściowo rozebrany w 1910 r.), obwarowania z 1674 r. oraz kaplica nad "cudownym źródłem" z późnobarokową kopułą (1752 r., poza murami). Kościół jest znanym sanktuarium maryjnym, wewnątrz znajduje się polichromia z 1 poł. XVIII w. G. Rossiego i A. Swacha). Wnętrze jest rokokowe, z gotycką figurą MB Bolesnej z XIV w. (koronowana w 1755 r.).
Kolejnym zabytkiem jest zespół klasztorny Benedyktynek (fundacja A. Ostrogskiej z 1615 r.). Składa się z wczesnobarokowego kościoła św. Mikołaja i św. Stanisława z lat 1622-24 (przebudowanego w 1784 r.), klasztoru (ok. 1650 r.) oraz obwarowań (po 1615 r.), rekonstruowanych w 1920 i po 1944 r.
Zespół klasztorny Reformatów to barokowy kościół św. Franciszka i klasztor (1710 - 16 r., T. Belotti).

Miasto posiada zabytkowy układ urbanistyczny. W rynku znajdują się późnorenesansowe kamienice (po 1626 r., do XVIII w.), rozbudowane, z dodaniem piętra, podcieni i tylnych traktów. Cennym zabytkiem jest kamienica Orsettich (po 1681 r., rozbudowana w 1646 r.) - obecnie muzeum (mieści zbiory związane z historią miasta oraz sztuki z XVII - XIX w. ). Ratusz pochodzi z XV - XVIII w., ostatnio przebudowany w 1906 r. Pod Starym Miastem znajduje się system podziemnych korytarzy i komór, częściowo udostępniony do zwiedzania - jest to Podziemna Trasa Turystyczna im. F. Zalewskiego (dł. 150 m, różnica poziomów ok. 8 m). Do pozostałych zabytków zaliczyć należy: barokowy kościół św. Ducha, dawniej szpitalny (2 poł. XVII w.), cerkiew greckokatolicką Przemienienia Pańskiego (z 1 poł. XVIII w., przebudowaną na pocz. XX w.), dawną synagogę (pocz. XIX w.), budynek Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" (z 1899 r.).

Znajduje się tutaj kopalnia gazu ziemnego. Jest to były ośrodek przemysłu włókienniczego (nieistniejące Zakłady Dziewiarskie "Jarlan"), szklarskiego (huta szkła opakowaniowego O-I), spożywczego (zakłady cukiernicze, mięsne, mleczarnia). Miasto jest także ośrodkiem naukowym - mieści się tutaj Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno - Ekonomiczna.

Źródła: "Miasta Polskie w Tysiącleciu" (t.2, 1967, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków) oraz "Słownik geograficzno - krajoznawczy Polski" (1998, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa). Opr. J. Wład


Kolonia Oficerska

Kolonia Oficerska to osiedle domów jednorodzinnych, położonych w południowej części miasta. Na stosunkowo dużej powierzchni mieszka tylko ok. 8 % ogółu ludności miasta. Kolonia Oficerska leży w obrębie IV dzielnicy.
Kolonia Oficerska w Jarosławiu organizowała się w latach po pierwszej wojnie światowej na terenach powstałych z parcelacji majątku hrabiny Siemieńskiej z Pawłosiowa.
Cały teren został zaplanowany pod zabudowę domów jednorodzinnych. Działki zostały wykupione przez ludzi z wojska, ponieważ w Jarosławiu znajdowały się trzy duże jednostki wojskowe. Nazwa "Kolonia Oficerska" wynikła z faktu wybudowania pierwszych domów za torami kolejowymi ( czyli wówczas poza miastem) przez żołnierzy - oficerów stacjonujących w jarosławskich koszarach.
W latach 60 - tych XX w. nazwę tę zmieniono na "Osiedle Robotnicze", a później na "Osiedle 40 - lecia", jednak w latach 80 - tych powrócono do historycznej nazwy "Kolonia Oficerska".
Większy rozwój dzielnicy nastąpił po drugiej wojnie światowej - została zabudowana domami jednorodzinnymi oficerów wojskowych oraz mieszkańców z obszarów wiejskich powiatu jarosławskiego. Ulice noszą nazwy przeważnie oficerów - Gen. W. Wieczorkiewicza, Mączyńskiego, ludzi kultury i sztuki - A.Grottgera, E. Orzeszkowej oraz ludzi zasłużonych dla Polski - Traugutta, Chrobrego. Głównymi ulicami Kolonii Oficerskiej są : Siemieńskiego, Traugutta, Strzelecka i Pruchnicka .
Dzielnica obejmuje ulice: B. Chrobrego, Grottgera, W. Jagiełły, K. Wielkiego, J. Kossaka, Kosynierska, Krótka, Limanowskiego, Łokietka, Mączyńskiego, Mieszka I, Orkana, Orzeszkowej, Piastów, Popiela, Pruchnicka ,Przemysłowa, Siemieńskiego Solskiego, Sowińskiego, Strzelecka, Traugutta (przy której mieści się szkoła), Wandy, Wieczorkiewicza.
Na osiedlu istnieje parafia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego, która została zlokalizowana na działce przekazanej diecezji przemyskiej już w okresie powojennym (1985 r.) przez rodzinę generała Wacława Wieczorkiewicza.
W związku z zabudową Kolonii i zwiększaniem się ilości mieszkańców, w okresie powojennym została zorganizowana mała szkoła. Gmach Szkoły Podstawowej Nr 5 w Jarosławiu oddano do użytku w 1959 roku. W czynie społecznym, w związku z powiększaniem się ilości dzieci i młodzieży szkolnej, obiekt był dwukrotnie rozbudowywany. Obecnie mieści się tu Zespół Szkół im. Jana Pawła II (Szkoła Podstawowa Nr 5 i Publiczne Gimnazjum Nr 5). Na ulicy Grottgera z kolei mieści się Miejskie Przedszkole nr 4.
Na osiedlu w czynie społecznym wybudowano wodociąg i kanalizację, założono instalacje gazowe i wykonano część chodników. Kolonia Oficerska bardzo szybko się rozwija. Powstało wiele obiektów usługowych, które ułatwiają codzienne życie mieszkańcom.
Ważnym zabytkiem Kolonii oficerskiej jest cmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej. Powstał w 1915 roku przy ulicy Pruchnickiej. Spoczywają tu ofiary bitwy z dnia 15 maja 1915 r. Wtedy to pruskie i austriackie wojska wyparły Rosjan z Jarosławia. Cmentarz istnieje w miejscu dawnego cmentarza cholerycznego na Widnej Górze. W 1947 r. urządzono tu cmentarz wojenny dla żołnierzy Armii Czerwonej.


Województwo podkarpackie


Podkarpacki herb to tarcza, będąca dwudzielnym polem w słup; w lewym polu czerwonym widnieje gryf ukoronowany srebrny wspięty, w prawym polu błękitnym - lew ukoronowany złoty wspięty o języku czerwonym. Ponad nimi krzyż belkowy srebrny. Elementy tego herbu nawiązują do przynależności tych ziem m.in. do dwu województw: lwowskiego i bełskiego, zaś krzyż belkowy znajduje się w herbie Lubomirskich, niegdysiejszych właścicieli Rzeszowa.


Dla celów promocyjnych, zwłaszcza do oznaczenia materiałów promujących województwo, ustanowiono również podkarpackie logo, którym jest znak graficzny na białym tle, przy czym górna część tego znaku przedstawia ptaka, pod nim zaś znajduje się napis: Podkarpackie. Znak graficzny opiera się na czterech kolorach: niebieskim, żółtym, czerwonym i zielonym.


Flaga województwa podkarpackiego jest trójdzielna w słup: po bokach znajdują się węższe pola w kolorze niebieskim, pośrodku na szerszym polu w kolorze białym znajduje się podkarpacki herb.



Województwo podkarpackie leży na południowym wschodzie Polski. Rozciąga się między 49.00 a 50.49 N oraz między 21.08 a 23.33 E. Jest to województwo przygraniczne - od wschodu i południowego wschodu graniczy z Ukrainą (na odcinku 235 km), zaś od południa ze Słowacją (131 km). Sąsiadującymi województwami są od zachodu małopolskie (175 km), od północnego zachodu – świętokrzyskie (81 km), a od północy - lubelskie (282 km).

Najwyżej położonym punktem jest szczyt Tarnicy w Bieszczadach (1346 m n.p.m.), najniżej zaś leży ujście Sanu do Wisły (140 m n.p.m. - najniżej położoną miejscowością są Wrzawy - 150 m n.p.m.). Granicami naturalnymi są granica południowa, karpacka, oraz dolina rzeki Wisły na północy. Województwo położone jest na obszarze czterech krain geograficznych. Północną część województwa zajmuje Kotlina Sandomierska, środkową i południową - Karpaty. Od północnego - wschodu w granice województwa wchodzi fragment Roztocza, z najwyższym szczytem - Wielkim Działem (390 m n.p.m.), a na północy fragment Wyżyny Lubelskiej (Wzniesienia Urzędowskie).

Województwo podkarpackie zajmuje powierzchnię 17 926 km kw.(11. miejsce w kraju). Obecny podział administracyjny obowiązuje od 1.01. 1999 r. Podział administracyjny województwa podkarpackiego został zmodyfikowany 1.01.2002 r. poprzez wyodrębnienie powiatu leskiego z bieszczadzkiego (z centrum w Ustrzykach Dolnych) oraz 1.01.2003 r., kiedy to gmina Szerzyny z powiatu jasielskiego została włączona do powiatu tarnowskiego w województwie małopolskim. W porównaniu z okresem 1951 - 1975 brak jest powiatu gorlickiego, który znajduje się w województwie małopolskim (w latach 1975 - 1998 leżał w województwie nowosądeckim, przyłączonym w 1999 r. do województwa małopolskiego), z kolei powierzchnia województwa powiększyła się o fragmenty 3 powiatów z ówczesnego województwa lubelskiego.

Województwo liczy obecnie 21 powiatów ziemskich i 4 powiaty grodzkie (złożone ze 159 gmin). W granicach województwa znajduje się 50 miast oraz około 40 miejscowości, które kiedyś były miastami.

Województwo podkarpackie zamieszkuje 2 099,5 tys. osób (2008 r.), co daje gęsto zaludnienia 117 os./km kw. - nieco niższą, niż średnia w Polsce (124 os./km kw.). Ludność regionu stanowi 5,5% ludności kraju. Pod względem zaludnienia podkarpackie jest 9. województwem w Polsce.

Ok. 48% powierzchni województwa podlega ochronie prawnej. Walory środowiska przyrodniczego są szansą rozwoju ekonomicznego regionu. Obiektami prawnie chronionymi są (31 XII 2001 r.): - 2 parki narodowe (Bieszczadzki i Magurski, o łącznej powierzchni 46 637 ha na terenie województwa) oraz projektowany Park Turnicki, - 10 istniejących parków krajobrazowych, - ponadto obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody i pomniki przyrody. Bieszczadzki Park Narodowy wpisany został na listę światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego (UNESCO). Wraz z sąsiednimi Parkami Krajobrazowymi Doliny Sanu i Ciśniańsko - Wetlińskim oraz Parkiem Narodowym Połoniny (Słowacja), Użańskim Parkiem Narodowym i Nadsańskim Parkiem Krajobrazowym (Ukraina) wchodzi on od 1992 r. w skład Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie".

Joanna Wład, "Miasta województwa podkarpackiego", 2006
http://www.wrota.podkarpackie.pl/